Sức khỏe tim mạch

Các yếu tố ảnh hưởng đến huyết áp mà bạn cần biết để phòng ngừa

Aug 04, 2025

Các yếu tố ảnh hưởng đến huyết áp đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định sức khỏe tim mạch của mỗi người. Bài viết này của Omron sẽ giúp bạn hiểu rõ từng yếu tố, phân tích cơ chế ảnh hưởng, đồng thời cung cấp những giải pháp thiết thực để kiểm soát huyết áp hiệu quả trong cuộc sống hàng ngày.

1. Các yếu tố bên trong cơ thể ảnh hưởng đến huyết áp

Huyết áp không chỉ bị tác động từ bên ngoài mà còn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi nhiều yếu tố bên trong cơ thể. Đây là những cơ chế sinh lý học phức tạp mà nhiều người ít để ý nhưng lại đóng vai trò quyết định trong việc duy trì huyết áp ổn định hay gây ra tình trạng tăng huyết áp.

1.1 Cung lượng tim

Cung lượng tim là lượng máu mà tim bơm ra trong mỗi phút. Khi cung lượng tim tăng lên, lượng máu lưu thông qua động mạch nhiều hơn, làm huyết áp tăng theo. Ngược lại, khi cung lượng tim giảm, huyết áp có thể giảm, ảnh hưởng đến khả năng cung cấp máu cho các cơ quan.

1.2 Sức cản của mạch máu

Sức cản mạch là yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến áp lực máu trong hệ tuần hoàn. Khi mạch máu thu hẹp hoặc bị xơ cứng, sức cản với dòng máu sẽ tăng lên, dẫn đến huyết áp tăng cao. Nguyên nhân thường gặp là do quá trình lão hóa hoặc các bệnh lý mạch máu như xơ vữa động mạch.

1.3 Thể tích máu lưu thông

Thể tích máu trong cơ thể ảnh hưởng đến khả năng duy trì huyết áp ổn định. Khi thể tích máu tăng lên, do giữ nước hoặc tăng số lượng hồng cầu, huyết áp sẽ tăng theo. Ngược lại, mất máu hoặc mất nước làm giảm thể tích máu, gây hạ huyết áp.

1.4 Độ nhớt của máu

Khi máu có độ nhớt cao, tức là đặc hơn bình thường, dòng chảy sẽ gặp khó khăn, làm tăng áp lực trong mạch máu. Tình trạng này thường xuất hiện ở người mất nước hoặc mắc các bệnh như đa hồng cầu. Độ nhớt tăng khiến tim phải làm việc nhiều hơn, dẫn đến huyết áp tăng.

1.5 Độ đàn hồi của thành mạch

Thành mạch co giãn tốt giúp giảm áp lực khi máu chảy qua. Nhưng khi thành mạch trở nên cứng lại do tuổi tác hoặc tổn thương mạch máu, chúng sẽ kém linh hoạt, dễ khiến huyết áp tăng cao.

1.6 Độ tuổi

Tuổi càng cao, mạch máu trở nên kém đàn hồi và chức năng tim thay đổi, dẫn đến huyết áp tăng dần theo thời gian. Người lớn tuổi vì vậy có nguy cơ cao bị tăng huyết áp. Do đó, việc kiểm tra huyết áp thường xuyên là rất cần thiết với nhóm này.

1.7 Giới tính

Trong độ tuổi trưởng thành, phụ nữ thường có huyết áp thấp hơn nam giới nhờ hormone estrogen bảo vệ. Tuy nhiên, sau khi mãn kinh, thay đổi hormone khiến huyết áp của phụ nữ có thể tăng lên. Ngược lại, nam giới thường dễ bị tăng huyết áp sớm hơn so với phụ nữ.

Kiểm tra huyết áp tại nhà

Kiểm tra huyết áp tại nhà 

1.8 Tiền sử gia đình 

Di truyền là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ bị cao huyết áp. Nếu trong gia đình bạn có người mắc bệnh này, khả năng bạn bị tăng huyết áp cũng sẽ cao hơn. 

1.9 Phụ nữ đang mang thai

Trong thời kỳ mang thai, sự thay đổi hormone và tăng thể tích máu có thể làm huyết áp tăng, đặc biệt trong trường hợp tiền sản giật. Tăng huyết áp thai kỳ nếu không kiểm soát tốt có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mẹ và bé..

1.10 Mất nước

Khi cơ thể mất nước, thể tích máu giảm xuống, làm huyết áp tạm thời hạ thấp. Tuy nhiên, nếu mất nước nghiêm trọng, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách co mạch để giữ huyết áp ổn định, đôi khi gây tăng huyết áp. Tình trạng mất nước kéo dài có thể gây hại cho sức khỏe tổng thể.

1.11 Sốc phản vệ

Đây là phản ứng dị ứng nghiêm trọng gây giãn mạch toàn thân, làm huyết áp giảm nhanh và nguy hiểm. Sốc phản vệ là tình trạng cấp cứu cần được xử lý kịp thời để bảo vệ tính mạng. Huyết áp thấp trong trường hợp này phải được điều trị ngay lập tức.

1.12 Một vài bệnh lý liên quan

Các bệnh về thận, nội tiết và tim mạch đều có ảnh hưởng đến huyết áp. Bệnh thận làm suy giảm khả năng điều hòa muối và nước trong cơ thể, gây tăng huyết áp; rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến hormone kiểm soát huyết áp; trong khi bệnh tim làm thay đổi lưu lượng máu. 

1.13 Chứng ngưng thở khi ngủ

Tình trạng ngưng thở khi ngủ khiến oxy trong máu giảm nhiều lần vào ban đêm, làm kích thích hệ thần kinh giao cảm hoạt động mạnh hơn. Do đó, huyết áp thường tăng liên tục, ảnh hưởng xấu đến tim mạch. 

2. Các yếu tố bên ngoài cơ thể ảnh hưởng đến huyết áp

Huyết áp không chỉ bị chi phối bởi các yếu tố bên trong cơ thể mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ môi trường sống xung quanh. Các yếu tố ảnh hưởng đến huyết áp bao gồm cả yếu tố môi trường, lối sống và xã hội.

2.1 Căng thẳng quá mức 

Khi căng thẳng kéo dài, hệ thần kinh giao cảm hoạt động mạnh hơn, làm tim đập nhanh và mạch máu co lại. Điều này khiến huyết áp tăng tạm thời và có thể duy trì nếu căng thẳng không được kiểm soát. Căng thẳng mãn tính được xem là một trong những nguyên nhân chính gây tăng huyết áp.

2.2 Hút thuốc lá hoặc tiếp xúc khói thuốc

Nicotine trong thuốc lá gây co mạch, làm huyết áp tăng và tổn thương tim mạch. Ngay cả khi tiếp xúc với khói thuốc thụ động, huyết áp cũng có thể tăng và nguy cơ mắc bệnh tim gia tăng. Bỏ thuốc lá là biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ cao huyết áp.

2.3 Sử dụng rượu hoặc ma túy

Uống rượu quá nhiều có thể làm huyết áp tăng do ảnh hưởng đến hệ thần kinh và hormone điều hòa mạch máu. Một số loại ma túy kích thích cũng gây tăng nhịp tim và huyết áp đột ngột, làm tăng nguy cơ tổn thương tim mạch. Hạn chế hoặc tránh sử dụng những chất này giúp kiểm soát huyết áp hiệu quả hơn.

2.4 Nạp nhiều cafein

Cafein kích thích hệ thần kinh trung ương, làm nhịp tim và huyết áp tăng tạm thời. Những người nhạy cảm hoặc tiêu thụ nhiều cafein có thể trải qua tình trạng huyết áp tăng kéo dài hơn. 

2.5 Chế độ ăn uống 

Ăn nhiều muối, chất béo bão hòa và thiếu rau xanh có thể làm huyết áp tăng cao. Ngược lại, chế độ ăn cân bằng, giàu kali và chất xơ hỗ trợ kiểm soát huyết áp hiệu quả. Thay đổi thói quen ăn uống là một trong những cách thiết thực giúp phòng ngừa tăng huyết áp.

Ăn nhiều muối sẽ tăng nguy cơ tăng huyết áp

Ăn nhiều muối sẽ tăng nguy cơ tăng huyết áp 

2.6 Béo phì

Thừa cân khiến tim phải hoạt động mạnh hơn để bơm máu, đồng thời làm tăng sức cản trong mạch máu. Đây là nguyên nhân phổ biến gây huyết áp cao. Việc giảm cân hợp lý sẽ giúp giảm nguy cơ và kiểm soát huyết áp tốt hơn.

2.7 Ít có thói quen vận động 

Thiếu vận động làm giảm độ đàn hồi của mạch máu và tăng sức cản trong hệ tuần hoàn, điều này góp phần khiến huyết áp tăng theo thời gian. Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện lưu thông máu và duy trì huyết áp ổn định.

2.8 Chất lượng giấc ngủ kém

Ngủ không đủ hoặc giấc ngủ không sâu gây rối loạn hệ thần kinh tự động, dẫn đến tăng huyết áp. Giấc ngủ kém cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Vì vậy, duy trì giấc ngủ ngon là yếu tố then chốt giúp kiểm soát huyết áp.

2.9 Nhiệt độ môi trường

Thời tiết lạnh làm mạch máu co lại, tăng sức cản trong mạch và gây huyết áp tăng. Ngược lại, nhiệt độ cao khiến tim đập nhanh hơn, có thể làm huyết áp tăng tạm thời. Những thay đổi nhiệt độ này cần được lưu ý, đặc biệt với người có huyết áp không ổn định.

Nhiệt độ thời tiết ảnh hưởng đến huyết áp

Nhiệt độ thời tiết ảnh hưởng đến huyết áp

2.10 Một số loại thuốc làm thay đổi huyết áp

Một số thuốc như thuốc tránh thai, thuốc giảm đau và corticosteroids có thể làm huyết áp tăng. Việc sử dụng các loại thuốc này cần được bác sĩ giám sát và theo dõi huyết áp thường xuyên để phát hiện sớm và ngăn ngừa biến chứng.

3. Một số cách phòng bệnh về huyết áp

Phòng bệnh hơn chữa bệnh luôn là phương châm đúng đắn, nhất là với các bệnh mãn tính như huyết áp. Chủ động ngăn ngừa từ sớm giúp duy trì sức khỏe tốt và tiết kiệm chi phí điều trị. Dưới đây là những biện pháp thiết thực bạn có thể áp dụng ngay.

  • Chế độ dinh dưỡng giảm muối dưới 5g/ngày, hạn chế đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn. Ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu kali (rau muống, bắp cải, cam, bưởi) và bổ sung đạm lành mạnh như cá, thịt gà bỏ da, đậu phụ. Duy trì BMI 18.5–23 để giảm áp lực lên tim mạch.
  • Hoạt động thể chất đều đặn giúp hạ huyết áp và bảo vệ tim mạch. Nên đi bộ 30–45 phút mỗi ngày, đạp xe, bơi lội, tập yoga hoặc thái cực quyền. Với người có bệnh nền, hãy tham khảo bác sĩ trước khi bắt đầu tập luyện và tránh tập quá sức.
  • Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá để ổn định huyết áp và tăng hiệu quả điều trị. Giảm căng thẳng bằng thiền, yoga, nghe nhạc, trò chuyện với người thân hoặc làm vườn. Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm, ngủ đúng giờ, tránh dùng điện thoại trước khi ngủ.
  • Sử dụng máy đo huyết áp Omron để phát hiện sớm bất thường và kiểm soát hiệu quả. Nếu huyết áp tại nhà ≥135/85 mmHg hoặc phòng khám ≥140/90 mmHg, nên khám chuyên khoa tim mạch để được tư vấn điều trị kịp thời.

Nhận biết và kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng đến huyết áp là chìa khóa bảo vệ tim mạch hiệu quả. Bên cạnh lối sống lành mạnh, hãy theo dõi huyết áp thường xuyên tại nhà với máy đo Omron, thiết bị được hàng triệu gia đình Việt tin dùng để phòng ngừa đột quỵ và bệnh tim mạch.

Video nổi bật
Giữ cập nhật
|Thích
Video nổi bật
Giữ cập nhật
|Thích