Huyết áp không phải lúc nào cũng ổn định và có thể thay đổi do nhiều yếu tố? Đôi khi, sự khác biệt nhỏ là bình thường nhưng nếu chênh lệch lớn có thể là dấu hiệu của các vấn đề tim mạch hoặc mạch máu. Vậy làm sao để có số đo chính xác nhất? Khi nào sự chênh lệch huyết áp là dấu hiệu cảnh báo? Bài viết này Omron sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng này và cách đo huyết áp đúng nhất.
Kết quả đo huyết áp có sự khác nhau sau mỗi lần đo là do nhiều yếu tố liên quan đến trạng thái cơ thể, các tác động từ môi trường bên ngoài và cả phản ứng tâm lý khi đo huyết áp. Dưới đây là những yếu tố chính góp phần gây ra sự biến động này:
Tâm lý và cảm xúc
Khi bạn đang trong trạng thái căng thẳng, lo lắng hay bị áp lực, hệ thần kinh giao cảm hoạt động mạnh khiến huyết áp tăng tạm thời. Ngược lại, nếu bạn cảm thấy thư giãn, bình tĩnh huyết áp có thể ở mức thấp hơn.
Điều này là do cơ thể phản ứng lại với căng thẳng bằng cách giải phóng các hormone như adrenalin làm tăng nhịp tim và co mạch, khiến huyết áp tăng. Ngược lại, trong trạng thái thư giãn hoặc bình tĩnh, hệ thần kinh parasympathetic hoạt động giúp giảm huyết áp xuống mức bình thường hoặc thấp hơn.
Tình trạng thể chất:
Cơ thể mệt mỏi, thiếu ngủ hoặc mất nước có thể làm giảm thể tích máu dẫn đến giảm huyết áp. Khi cơ thể bị thiếu nước, lượng máu trong cơ thể giảm khiến tim phải làm việc vất vả hơn để bơm máu dẫn đến huyết áp thấp. Ngoài ra, thiếu ngủ làm giảm khả năng điều hòa huyết áp, đặc biệt là huyết áp tâm thu.
Tư thế khi đo
Khi đo huyết áp tư thế không đúng có thể gây sai lệch trong kết quả. Để có kết quả chính xác bạn cần ngồi thẳng lưng, đặt chân chạm đất và đặt cánh tay ngang tầm tim. Việc ngồi cong lưng không đặt chân trên sàn hoặc cánh tay không được đặt đúng vị trí sẽ gây ảnh hưởng đến sự phân phối máu và làm sai lệch kết quả đo.
Mức độ hoạt động
Trong quá trình tập luyện, huyết áp có thể tăng tạm thời vì cơ thể cần nhiều oxy và dinh dưỡng hơn cho các cơ bắp đang hoạt động. Việc tăng huyết áp trong quá trình thể dục giúp máu được bơm nhanh và hiệu quả hơn cung cấp đủ dưỡng chất và oxy cho các cơ bắp. Tuy nhiên, sau khi ngừng hoạt động huyết áp sẽ trở lại mức bình thường.
Khi bạn đang trong trạng thái căng thẳng, hệ thần kinh giao cảm sẽ khiến huyết áp tăng tạm thời
Thời gian trong ngày
Huyết áp của chúng ta có xu hướng thay đổi theo chu kỳ trong ngày với mức huyết áp thấp nhất vào buổi sáng và tăng cao vào buổi chiều. Điều này liên quan đến nhịp sinh học (circadian rhythm) của cơ thể, một quá trình sinh lý điều chỉnh nhiều chức năng cơ thể theo chu kỳ 24 giờ. Nghiên cứu cho thấy huyết áp thường đạt đỉnh vào buổi chiều khi cơ thể đã hoạt động suốt ngày.
Chế độ ăn uống và sử dụng chất kích thích
Chế độ ăn uống và tiêu thụ các chất kích thích như caffeine, rượu bia hoặc một số loại thuốc có thể làm huyết áp tăng hoặc giảm tạm thời. Caffeine có thể kích thích hệ thần kinh giao cảm dẫn đến tăng huyết áp trong thời gian ngắn. Các chất kích thích khác như rượu cũng có thể làm thay đổi huyết áp, đặc biệt nếu sử dụng gần thời điểm đo.
Môi trường xung quanh
Môi trường xung quanh có thể ảnh hưởng đáng kể đến kết quả đo huyết áp. Các yếu tố như tiếng ồn hoặc nhiệt độ phòng không ổn định có thể kích thích hoặc thư giãn cơ thể từ đó làm thay đổi huyết áp. Nghiên cứu chỉ ra rằng khi đo huyết áp trong môi trường ồn ào hoặc nhiệt độ phòng không ổn định, kết quả đo có thể bị sai lệch.
Vị trí vòng bít
Vị trí quấn vòng bít cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo độ chính xác của kết quả đo huyết áp. Nếu vòng bít quá chặt, quá lỏng hoặc không được đặt đúng vị trí, huyết áp đo được có thể bị sai lệch. Các chuyên gia khuyến cáo rằng vòng bít cần được đặt ở phần bắp tay và được thổi phồng vừa đủ để đảm bảo đo chính xác.
Hiện tượng “áo choàng trắng” (White Coat Hypertension) : Là hiện tượng huyết áp tăng cao khi đo tại bệnh viện hoặc trong môi trường y tế chủ yếu do căng thẳng và lo lắng khi đối diện với nhân viên y tế và không gian khám bệnh. Nghiên cứu cho thấy, hội chứng này có thể làm huyết áp tăng tạm thời lên từ 10-30 mmHg, đặc biệt đối với những bệnh nhân có tiền sử lo âu hoặc người cao tuổi.
Giải pháp: Để có kết quả đo huyết áp chính xác hơn, các bác sĩ khuyến nghị đo huyết áp tại nhà, trong môi trường quen thuộc và thoải mái. Việc thực hiện đo nhiều lần trong ngày và tính trung bình các kết quả sẽ giúp giảm thiểu sự ảnh hưởng của yếu tố tâm lý và cho ra chỉ số huyết áp đáng tin cậy hơn.
Tại sao kết quả đo huyết áp mỗi lần lại không giống nhau?
Việc đo huyết áp ở cả hai tay là một bước quan trọng trong việc đánh giá sức khỏe tim mạch. Sự khác biệt giữa chỉ số huyết áp của hai tay có thể cho thấy nhiều thông tin hữu ích về tình trạng mạch máu và tuần hoàn của cơ thể.
Huyết áp giữa hai tay thường có sự chênh lệch nhỏ điều này là hoàn toàn bình thường và thường nằm trong khoảng dưới 10 mmHg. Sự khác biệt này có thể do cấu trúc giải phẫu của hệ động mạch với động mạch bên tay phải thường có áp suất hơi cao hơn do gần với tim hơn. Ngoài ra việc cánh tay không được đặt ngang tầm tim hoặc yếu tố tâm lý (như lo âu hoặc căng thẳng) cũng có thể góp phần vào sự thay đổi huyết áp.
Tuy nhiên, nếu sự chênh lệch huyết áp giữa hai tay vượt quá 10 mmHg, đặc biệt là khi mức chênh lệch đạt trên 15 mmHg, đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề về mạch máu hoặc các bệnh lý tiềm ẩn như xơ vữa động mạch. Trong trường hợp này việc theo dõi huyết áp thường xuyên và tham khảo ý kiến bác sĩ là cần thiết để xác định nguyên nhân cụ thể.
Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến sự khác biệt trong chỉ số huyết áp giữa hai tay, bao gồm:
Cấu trúc động mạch
Sự khác biệt trong huyết áp giữa hai tay có thể một phần do cấu trúc giải phẫu của hệ động mạch. Đặc biệt, động mạch bên tay phải thường gần tim hơn so với tay trái và có thể có đường kính khác nhau. Do đó, huyết áp đo được ở tay phải có xu hướng cao hơn một chút so với tay trái. Sự khác biệt này được giải thích bởi sự tác động của áp suất máu khi tim co bóp nơi máu được bơm ra và ảnh hưởng trực tiếp đến động mạch gần tim.
Ảnh hưởng của tâm lý
Cảm giác lo lắng, căng thẳng hay các trạng thái cảm xúc tiêu cực có thể kích thích hệ thần kinh giao cảm gây ra sự gia tăng tạm thời huyết áp. Sự thay đổi này có thể dẫn đến sự chênh lệch huyết áp giữa hai tay, đặc biệt nếu một tay bị ảnh hưởng mạnh hơn do yếu tố như tư thế hoặc thời gian đo.
Yếu tố môi trường
Các yếu tố môi trường như nhiệt độ phòng, độ ẩm, tiếng ồn và tư thế của người đo (ví dụ như cách đặt tay hoặc vị trí cơ thể) đều có thể ảnh hưởng đến kết quả đo huyết áp. Một môi trường không ổn định hoặc không đạt tiêu chuẩn sẽ làm tăng khả năng sai số trong kết quả đo gây ảnh hưởng đến độ chính xác của máy đo.
Bệnh lý tiềm ẩn
Các vấn đề về mạch máu như xơ vữa động mạch, tắc nghẽn động mạch hoặc các bệnh lý về tuần hoàn có thể dẫn đến sự chênh lệch huyết áp đáng kể giữa hai tay. Khi mức chênh lệch lớn hơn 10 mmHg và kéo dài, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của các vấn đề nghiêm trọng như bệnh động mạch ngoại biên và cần được theo dõi và kiểm tra thêm.
Chênh lệch dưới 10 mmHg
Sự chênh lệch huyết áp dưới 10 mmHg giữa hai tay thường được coi là bình thường và không cần quá lo lắng. Đây có thể là kết quả của những biến động tự nhiên trong cơ thể chẳng hạn như sự thay đổi do cấu trúc giải phẫu của hệ thống mạch máu hoặc sự thay đổi trong tư thế khi đo.
Chênh lệch từ 10 đến 15 mmHg
Nếu sự chênh lệch huyết áp giữa hai tay nằm trong khoảng từ 10 đến 15 mmHg bạn nên chú ý theo dõi và đánh giá thêm. Điều này đặc biệt quan trọng nếu kết quả đo lặp lại cho thấy sự chênh lệch liên tục. Đây có thể là dấu hiệu sớm của các vấn đề về tuần hoàn hoặc sự thay đổi trong các động mạch ngoại biên và cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có đánh giá chính xác hơn.
Chênh lệch trên 15 mmHg
Một sự khác biệt huyết áp vượt quá 15 mmHg giữa hai tay là đáng lo ngại vì nó có thể chỉ ra bệnh động mạch ngoại biên (PAD) hoặc các vấn đề mạch máu khác. Nếu tay có huyết áp thấp hơn kèm theo các triệu chứng như mạch yếu, cảm giác lạnh, tê bì hoặc dấu hiệu của tuần hoàn kém, bạn cần gặp bác sĩ ngay để được kiểm tra và chẩn đoán chính xác.
Sự khác biệt chỉ số đo huyết áp giữa hai tay là điều bình thường nếu nằm trong khoảng cho phép là 10 mmHg.
Tự đo huyết áp tại nhà là một phương pháp hữu ích giúp theo dõi sức khỏe tim mạch của bạn nếu được thực hiện đúng cách. Sau đây là hướng dẫn chi tiết để đảm bảo kết quả đo huyết áp chính xác:
Nghỉ ngơi trước khi đo
Trước khi bắt đầu đo huyết áp hãy dành ít nhất 5 phút để nghỉ ngơi trong một môi trường yên tĩnh. Điều này giúp cơ thể ổn định và ngăn ngừa sự can thiệp của các yếu tố bên ngoài như stress, căng thẳng hay các hoạt động thể chất vừa thực hiện, những yếu tố này có thể làm tăng huyết áp tạm thời và gây sai lệch kết quả đo.
Tư thế ngồi chuẩn xác
Ngồi thẳng lưng trên một chiếc ghế có tựa lưng, đặt chân phẳng trên sàn và không vắt chéo chân. Tư thế này giúp lưu thông máu tốt hơn và giảm sự chèn ép vào các mạch máu lớn từ đó giúp có kết quả đo huyết áp chính xác hơn. Những tư thế không đúng, như ngồi cong lưng hay vắt chéo chân có thể gây tăng huyết áp tạm thời.
Chọn tay đo
Khi đo huyết áp lần đầu tiên, bạn nên đo ở cả hai tay để xác định sự chênh lệch giữa tay trái và tay phải. Chênh lệch huyết áp dưới 10 mmHg giữa hai tay là bình thường.
Tuy nhiên, nếu có sự khác biệt lớn hơn bạn nên chọn tay có chỉ số cao hơn để theo dõi lâu dài vì nó phản ánh chính xác hơn nguy cơ tim mạch và tình trạng mạch máu. Nếu huyết áp hai tay gần như tương đương, bạn có thể chọn bất kỳ tay nào, nhưng cần đảm bảo đo cùng một tay trong mỗi lần đo sau để duy trì tính nhất quán.
Vị trí tay khi đo
Đặt tay của bạn ngang với mức tim để đảm bảo rằng vòng bít đo luôn ở đúng vị trí. Hãy để tay nghỉ trên một bề mặt phẳng như bàn. Nếu tay được nâng lên hoặc hạ xuống so với mức tim, kết quả đo có thể bị sai lệch do sự thay đổi áp lực máu trong mạch
Giữ yên và không nói chuyện
Trong quá trình đo cố gắng giữ cho cơ thể không cử động và không nói chuyện. Những chuyển động nhỏ hay các cuộc trò chuyện có thể làm thay đổi áp lực bên trong mạch máu dẫn đến kết quả không chính xác.
Đeo vòng đo không đúng cách
Việc đeo vòng đo huyết áp không đúng cách, như vòng quá chật hoặc quá lỏng, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả đo. Vòng bít cần được đeo vừa khít với cánh tay, sao cho bạn chỉ có thể chèn một hoặc hai ngón tay giữa vòng đo và cánh tay.
Đo ngay sau khi ăn hoặc tập thể dục
Việc đo huyết áp ngay sau khi ăn hoặc sau khi tập thể dục có thể làm tăng tạm thời chỉ số huyết áp vì hệ tuần hoàn phải điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu oxy và dưỡng chất tăng cao trong cơ thể. Đặc biệt, sau khi ăn quá trình tiêu hóa sẽ kích thích cơ thể làm tăng huyết áp.
Tương tự, sau khi tập thể dục, cơ thể vẫn trong trạng thái hoạt động mạnh dẫn đến huyết áp tạm thời cao hơn. Để có kết quả chính xác, bạn nên để cơ thể nghỉ ngơi ít nhất 30 phút sau khi ăn hoặc tập thể dục trước khi đo huyết áp.
Buổi sáng trước khi ăn sáng
Thời điểm lý tưởng để đo huyết áp là vào buổi sáng ngay sau khi thức dậy và trước khi ăn sáng. Lúc này, cơ thể bạn chưa bị ảnh hưởng bởi thức ăn, caffeine hoặc các yếu tố kích thích khác giúp cung cấp kết quả chính xác hơn về huyết áp khi cơ thể ở trạng thái nghỉ ngơi.
Buổi tối trước khi đi ngủ
Đo huyết áp vào buổi tối, trước khi đi ngủ cũng giúp bạn theo dõi xu hướng huyết áp trong ngày. Việc ghi nhận kết quả vào cùng một thời điểm hàng ngày sẽ giúp bác sĩ đánh giá chính xác hơn về tình trạng huyết áp và các biến động trong ngày.
Thực hiện đúng hướng dẫn trong quá trình đo huyết áp tại nhà để nhận được kết quả đo chính xác nhất.
Kiểm soát và theo dõi huyết áp định kỳ là bước quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ hay nhồi máu cơ tim. Việc theo dõi huyết áp thường xuyên giúp phát hiện các dấu hiệu bất thường trong tuần hoàn hoặc các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị kịp thời và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.
Chọn tay đo phù hợp
Khi tiến hành đo huyết áp lần đầu, hãy đo ở cả hai tay để xác định bên nào có chỉ số cao hơn. Sự nhất quán trong việc đo ở cùng một tay sẽ giúp bạn có được số liệu chính xác và dễ dàng theo dõi xu hướng huyết áp theo thời gian.
Đối với những trường hợp bất thường
Nếu bạn phát hiện có sự chênh lệch huyết áp giữa hai tay vượt quá 10-15 mmHg, hoặc các lần đo huyết áp cho thấy chỉ số huyết áp bất thường so với mức bình thường của bạn, đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề về tuần hoàn hoặc bệnh lý mạch máu như bệnh động mạch ngoại biên. Trong trường hợp này, bạn cần gặp bác sĩ để được kiểm tra, chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Lợi ích của việc kiểm tra huyết áp thường xuyên tại nhà
Việc tự theo dõi huyết áp tại nhà giúp bạn nhận ra xu hướng thay đổi của huyết áp từ đó điều chỉnh lối sống và phối hợp với bác sĩ để đưa ra phác đồ điều trị kịp thời. Thực hiện việc đo huyết áp định kỳ có thể giúp giảm thiểu nguy cơ các biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc suy tim.
Kiểm tra huyết áp thường xuyên tại nhà là biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa các bệnh về tim mạch.
Sử dụng máy đo huyết áp Omron, đặc biệt là những thiết bị tiên tiến với công nghệ Intellisense và Cuff Wrap Guide giúp người dùng theo dõi huyết áp một cách nhanh chóng, chính xác và thoải mái. Công nghệ Intellisense tự động điều chỉnh mức độ bơm vòng bít giúp giảm thiểu sự khó chịu và đảm bảo kết quả chính xác trong khi đo, trong khi Cuff Wrap Guide giúp người dùng dễ dàng xác định vị trí quấn vòng bít để đạt được kết quả tốt nhất.
Với hơn 50 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết bị y tế, Omron đã bán ra hơn 350 triệu sản phẩm tại hơn 130 quốc gia, khẳng định vị trí tiên phong trong ngành chăm sóc sức khỏe và huyết áp. Công ty không ngừng đổi mới và cải tiến công nghệ trở thành lựa chọn tin cậy của hàng triệu người trên toàn thế giới trong việc kiểm soát huyết áp và bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Omron cam kết tiếp tục đầu tư vào công nghệ tiên tiến và đạt được mục tiêu “Going for Zero cerebro-cardiovascular events” nhằm giảm thiểu tối đa các biến cố liên quan đến tim mạch và não bộ. Mối quan hệ hợp tác độc quyền giữa Omron và Hội Tim Mạch Học Việt Nam đã mang đến những giải pháp quản lý sức khỏe tim mạch hiệu quả, an toàn và phù hợp với nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dùng tại Việt Nam.
Lựa chọn Omron ngày hôm nay và trải nghiệm công nghệ máy đo huyết áp hiện đại giúp bạn chăm sóc và bảo vệ tim mạch hiệu quả cho gia đình bạn!
|
Bài viết trước So sánh máy đo huyết áp điện tử và cơ học: Độ chính xác và chi phí |
Bài viết tiếp theo 10 thói quen giúp ổn định huyết áp hiệu quả tại nhà |
