Huyết áp là gì? Vai trò và cách duy trì chỉ số huyết áp ổn định

Huyết áp là một chỉ số quan trọng, phản ánh tình trạng sức khỏe tim mạch và sự lưu thông máu trong cơ thể. Việc kiểm soát huyết áp đúng cách giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, suy tim và bệnh thận. Vậy huyết áp là gì có ý nghĩa như thế nào? Chỉ số huyết áp bình thường là bao nhiêu? Làm sao để duy trì huyết áp ổn định? Hãy cùng Omron tìm hiểu về vai trò của huyết áp và các giải pháp hiệu quả giúp theo dõi và kiểm soát huyết áp ngay tại nhà bảo vệ sức khỏe một cách toàn diện!

1. Huyết áp là gì?

Huyết áp là lực tác động của máu lên thành động mạch khi tim bơm máu đi khắp cơ thể. Đây là một trong những chỉ số quan trọng nhất của hệ tim mạch giúp đảm bảo máu lưu thông và cung cấp oxy cũng như dưỡng chất cho các cơ quan.

Huyết áp không phải là một con số cố định mà thay đổi liên tục theo thời gian tùy thuộc vào hoạt động thể chất, trạng thái tinh thần, môi trường và nhiều yếu tố khác.

Huyết áp cao (tăng huyết áp) được định nghĩa khi chỉ số từ 140/90 mmHg trở lên, gây áp lực lên động mạch, làm tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ và suy thận. Căn bệnh này thường không có triệu chứng rõ ràng, khiến hơn 50% người mắc không biết mình bị tăng huyết áp. Theo World Hypertension League 2016, khoảng 4/10 người lớn trên 25 tuổi mắc bệnh này. Đây là nguyên nhân tử vong và tàn tật đứng thứ hai toàn cầu, nhưng có thể kiểm soát bằng theo dõi huyết áp thường xuyên và duy trì lối sống lành mạnh.

Huyết áp là lực tác động lên thành mạch máu khi tim co bóp.

2. Tại sao huyết áp lại quan trọng?

Huyết áp đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì lưu thông máu ổn định trong hệ tuần hoàn giúp các cơ quan như tim, não và thận hoạt động hiệu quả. Khi huyết áp đạt mức bình thường, máu sẽ lưu thông đủ oxy và dưỡng chất tới các cơ quan đảm bảo chúng duy trì chức năng khỏe mạnh.

Cụ thể, huyết áp có mối liên hệ chặt chẽ với tim, não và thận – ba cơ quan quan trọng nhất trong cơ thể.

• Khi huyết áp quá cao, mạch máu phải chịu áp lực lớn, dễ bị tổn thương, xơ cứng và tắc nghẽn làm tim phải hoạt động quá tải, lâu dài có thể dẫn đến suy tim, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. 

• Huyết áp quá thấp khiến máu không cung cấp đủ oxy cho não và các cơ quan quan trọng gây chóng mặt, mất thăng bằng, ngất xỉu thậm chí có thể dẫn đến sốc tuần hoàn trong trường hợp nghiêm trọng.

Thận cũng chịu ảnh hưởng lớn từ huyết áp bất ổn. Khi huyết áp cao, thận có thể bị tổn thương, làm suy giảm khả năng lọc máu và tăng nguy cơ suy thận mãn tính. Ngược lại, huyết áp thấp làm giảm lượng máu đến thận, gây thiếu oxy và giảm hiệu quả lọc chất độc trong cơ thể.

Kiểm soát huyết áp là yếu tố quan trọng không chỉ để giảm nguy cơ đột quỵ, suy tim, suy thận mà còn giúp cải thiện chất lượng sống và kéo dài tuổi thọ. Một nghiên cứu được đăng trên Tạp chí The Lancet cho thấy, nếu huyết áp tâm thu được kiểm soát ở mức 140 mmHg, các nguy cơ sức khỏe sẽ được cải thiện đáng kể chỉ trong sáu tháng, bao gồm:

• Giảm 24% các biến cố tim mạch

• Giảm 40% đột quỵ

• Giảm 21% tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân

Điều này chứng minh rằng việc theo dõi huyết áp thường xuyên và duy trì huyết áp ở mức ổn định là cực kỳ quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch và các cơ quan nội tạng.

Huyết áp ảnh hưởng rất lớn đến sự hoạt động của các cơ quan trong hệ tim mạch, vì vậy cần có một chiếc máy đo để theo dõi

3. Hướng dẫn đo và theo dõi huyết áp

3.1 Cách đo huyết áp 

Huyết áp được đo để xác định áp lực máu trong động mạch khi tim co bóp (huyết áp tâm thu) và khi tim nghỉ (huyết áp tâm trương). Việc đo huyết áp có thể thực hiện bằng hai phương pháp chính: phương pháp thủ công và phương pháp điện tử.

• Phương pháp đo thủ công (dùng ống nghe và huyết áp kế thủy ngân hoặc huyết áp kế đồng hồ):

• Bước 1: Băng quấn tay (cuff) được bơm căng để tạo áp lực lên động mạch. Đoạn băng quấn này giúp tạm thời chặn dòng máu và chuẩn bị cho quá trình đo.

• Bước 2: Dần dần xả hơi trong khi bác sĩ dùng ống nghe (stethoscope) để nghe âm thanh Korotkoff trong động mạch. Âm thanh này sẽ giúp xác định huyết áp tâm thu (khi âm thanh đầu tiên xuất hiện) và huyết áp tâm trương (khi âm thanh biến mất).

• Bước 3: Chỉ số huyết áp được ghi lại bằng huyết áp kế (manometer) cho biết áp lực máu trong động mạch tại hai thời điểm khác nhau: khi tim co bóp và khi tim nghỉ.

• Phương pháp đo điện tử (dùng máy đo huyết áp tự động):

• Bước 1: Băng quấn tay được bơm căng tự động thông qua máy đo huyết áp, áp lực sẽ được tăng dần cho đến khi đạt mức cần thiết.

• Bước 2: Máy đo huyết áp sử dụng cảm biến để phát hiện sự thay đổi trong động mạch khi máu chảy qua. Máy sẽ tự động xả áp suất và tính toán huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương, sau đó hiển thị kết quả trên màn hình điện tử.

3.2 Cách đọc chỉ số của máy đo huyết áp

Huyết áp được chia thành nhiều mức độ khác nhau để đánh giá tình trạng sức khỏe tim mạch. Huyết áp được đo bằng đơn vị mmHg (milimet thủy ngân) – tiêu chuẩn quốc tế để đo áp lực máu trong mạch. 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), huyết áp lý tưởng nằm trong khoảng 90/60 mmHg đến dưới 120/80 mmHg. Điều này có nghĩa là khi đo huyết áp người dùng cần chú ý đến hai chỉ số sau để hiểu rõ tình trạng sức khỏe của mình: 

• Huyết áp tâm thu (Systolic Blood Pressure - SBP) chỉ số cao hơn từ 90 đến dưới 120 mmHg.:

• Là áp lực của máu lên thành động mạch khi tim co bóp để bơm máu đi khắp cơ thể.

• Đây là chỉ số cao hơn trong kết quả đo huyết áp.

• Nếu huyết áp tâm thu quá cao (>140 mmHg), có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ và bệnh tim mạch.

• Huyết áp tâm trương (Diastolic Blood Pressure - DBP) chỉ số thấp hơn từ 60 đến dưới 80 mmHg:

• Là áp lực máu trong động mạch khi tim đang giãn nghỉ giữa hai nhịp đập.

• Đây là chỉ số thấp hơn trong kết quả đo huyết áp.

• Nếu huyết áp tâm trương quá cao (>90 mmHg), có thể gây tổn thương mạch máu và suy tim.

Ví dụ, một người có huyết áp 120/80 mmHg nghĩa là:

• 120 mmHg là áp lực máu khi tim co bóp (huyết áp tâm thu).

• 80 mmHg là áp lực máu khi tim giãn nghỉ (huyết áp tâm trương).

• Bảng phân loại huyết áp theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA)

Giải thích các mức huyết áp:

• Huyết áp thấp (<90/60 mmHg): Khi huyết áp xuống thấp hơn mức bình thường, cơ thể có thể không cung cấp đủ oxy cho các cơ quan quan trọng gây hoa mắt, chóng mặt, ngất xỉu hoặc trong trường hợp nặng có thể dẫn đến sốc tuần hoàn.

• Huyết áp bình thường (90/60 – 120/80 mmHg): Đây là mức huyết áp lý tưởng giúp duy trì chức năng tim mạch ổn định và giảm nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ.

• Tiền tăng huyết áp (120/80 – 139/89 mmHg): Huyết áp bắt đầu có dấu hiệu cao hơn mức bình thường cần điều chỉnh lối sống để tránh tiến triển thành tăng huyết áp.

• Tăng huyết áp giai đoạn 1 (140/90 – 159/99 mmHg): Ở mức này, tim và mạch máu phải chịu áp lực lớn làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy thận. Cần kiểm soát bằng thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục và dùng thuốc nếu cần.

• Tăng huyết áp giai đoạn 2 (≥160/100 mmHg): Huyết áp ở mức nguy hiểm làm tổn thương nghiêm trọng động mạch có thể dẫn đến các biến chứng tim mạch cấp tính. Cần điều trị y tế ngay lập tức.

Chỉ số huyết áp phản ánh thực tế tình trạng hoạt động của hệ tuần hoàn máu.

3.3 Một số lưu ý khi đo huyết áp tại nhà ​

Để đo huyết áp chính xác tại nhà cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng để đảm bảo kết quả đáng tin cậy. Theo khuyến nghị của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), huyết áp nên được đo vào cùng một thời điểm mỗi ngày, tốt nhất là vào buổi sáng sau khi thức dậy hoặc vào buổi tối trước khi đi ngủ, khi cơ thể đã thư giãn.

• Trước khi đo huyết áp:  Người đo cần ngồi thư giãn trong ít nhất 5 phút tránh sử dụng cà phê, thuốc lá hoặc tập thể dục ngay trước khi đo vì các yếu tố này có thể làm tăng huyết áp tạm thời dẫn đến kết quả không chính xác. Việc duy trì một khoảng thời gian nghỉ ngơi sẽ giúp huyết áp ổn định và phản ánh chính xác hơn tình trạng sức khỏe.

• Khi đo huyết áp: Ngồi thẳng lưng, đặt chân trên mặt đất và tay để ngang với tâm tim. Tránh nói chuyện hoặc cử động trong khi đo để giảm sai số và có kết quả chính xác. Một tư thế không đúng có thể làm sai lệch chỉ số huyết áp vì vậy điều chỉnh đúng tư thế rất quan trọng để thu được số liệu chính xác.

Một số lỗi phổ biến có thể khiến kết quả đo không chính xác:

• Đeo vòng bít sai vị trí hoặc quá chặt/lỏng, làm ảnh hưởng trực tiếp đến áp lực đo và có thể dẫn đến số đo không đúng.

• Đo huyết áp ngay sau khi ăn hoặc vận động mạnh cũng có thể khiến chỉ số dao động bất thường. 

• Việc đo huyết áp một lần duy nhất không phản ánh đúng xu hướng huyết áp của cơ thể trong thời gian dài. Để đánh giá chính xác tình trạng huyết áp cần theo dõi huyết áp đều đặn trong thời gian dài và ghi chép kết quả.

Sử dụng máy đo huyết áp tại nhà Omron giúp theo dõi, phát hiện các vấn đề về huyết áp nhanh chóng và tiện lợi.

4. Cách kiểm soát huyết áp hiệu quả

Huyết áp ổn định đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và duy trì chất lượng cuộc sống. Những thay đổi đơn giản trong lối sống có thể giúp ngăn ngừa nguy cơ tăng huyết áp hoặc hạ huyết áp và giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm. Để kiểm soát huyết áp hiệu quả, các chuyên gia khuyến nghị một số phương pháp sau đây dựa trên các hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA):

• Chế độ ăn uống khoa học​​​: Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát huyết áp, giúp duy trì sự ổn định của hệ tim mạch và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Một thực đơn khoa học giúp giảm nguy cơ tăng huyết áp ở những người có huyết áp cao và cải thiện tuần hoàn máu cho người bị huyết áp thấp. Các nghiên cứu từ National Institutes of Health (NIH) chỉ ra rằng chế độ ăn DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) giúp giảm huyết áp hiệu quả.

• Rèn luyện thể chất và kiểm soát cân nặng​​: Tập thể dục thường xuyên giúp duy trì huyết áp ổn định, cải thiện lưu thông máu và giảm áp lực lên thành động mạch hỗ trợ tim hoạt động hiệu quả. Đồng thời, rèn luyện thể chất giúp tăng độ đàn hồi của mạch máu và kiểm soát huyết áp tốt hơn. Đặc biệt, duy trì cân nặng hợp lý thông qua tập luyện còn giúp giảm nguy cơ béo phì - một trong những nguyên nhân chính gây huyết áp cao. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) khuyến nghị ít nhất 150 phút tập thể dục vừa phải mỗi tuần.

• Giảm căng thẳng và kiểm soát tinh thần​: Căng thẳng kéo dài là một trong những nguyên nhân khiến huyết áp tăng cao do cơ thể tiết nhiều hormone cortisol và adrenaline làm co mạch, tăng nhịp tim và gây áp lực lên hệ tuần hoàn. Khi căng thẳng nhiều người có xu hướng hình thành thói quen không lành mạnh như uống rượu, ăn nhiều muối, hút thuốc khiến huyết áp mất kiểm soát. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo các phương pháp giảm căng thẳng như thiền, yoga và các hoạt động thư giãn giúp giảm huyết áp một cách tự nhiên.

• Theo dõi huyết áp định kỳ​​: Kiểm tra huyết áp thường xuyên giúp phát hiện sớm nguy cơ huyết áp cao hoặc thấp từ đó có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Ngoài ra, việc theo dõi huyết áp định kỳ cũng hỗ trợ bác sĩ đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh phương pháp kiểm soát huyết áp nếu cần thiết.

Việc đo huyết áp đúng cách và theo dõi thường xuyên đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm các vấn đề huyết áp giúp người dùng có biện pháp điều chỉnh kịp thời để bảo vệ sức khỏe tim mạch. Nhờ sự phát triển của công nghệ, các máy đo huyết áp tự động, đặc biệt là máy đo huyết áp OMRON giúp việc kiểm tra huyết áp tại nhà trở nên dễ dàng, chính xác và thuận tiện hơn.

OMRON tiên phong trong lĩnh vực thiết bị y tế với các dòng máy đo huyết áp tiên tiến, tích hợp công nghệ Intellisense giúp đo nhanh, chính xác và thoải mái hơn. Ngoài ra, ứng dụng OMRON connect hỗ trợ người dùng lưu trữ, theo dõi và quản lý sức khỏe tim mạch một cách thông minh. Kiểm soát huyết áp hiệu quả không chỉ giúp ngăn ngừa biến chứng tim mạch mà còn góp phần cải thiện chất lượng sống và kéo dài tuổi thọ.

Bảo vệ sức khỏe tim mạch ngay hôm nay với máy đo huyết áp OMRON! Trải nghiệm công nghệ đo huyết áp chính xác, tiện lợi ngay tại nhà. Đặt mua ngay tại website chính thức của OMRON hoặc các cơ sở y tế uy tín để đảm bảo sản phẩm chính hãng và hưởng nhiều ưu đãi hấp dẫn!